Dit hoofdstuk beschrijft de bestaande regionale context, die dient als vertrekpunt in het opstellingsproces, en de verschillende interne en externe ontwikkelingen die invloed kunnen hebben op de dekking.
1.1 Interne ontwikkelingen
Ontwikkelingen in organisatie en werkveld maken dat de brandweer zich slim moet organiseren. Flexibilisering en modernisering van de repressie blijven noodzakelijk. Daarnaast kampt de brandweer met een afnemende beschikbaarheid van vrijwilligers.6
1.1.1 Repressieve inrichting
De repressieve organisatie van Brandweer Amsterdam-Amstelland bestaat vanaf 2022 uit zes vrijwillige, één gecombineerde- en elf beroepsbrandweerkazernes.7 Er is een Gezamenlijke Brandweer Amsterdam (GBA) in het Westelijk Havengebied en voor ondersteuning en logistiek bij grote incidenten rekent de brandweer op de vrijwilligers van de Brandweer Ondersteuning.
Figuur 1 – Geografisch overzicht van kazernes van Brandweer Amsterdam-Amstelland.
1.1.2 Organisatievorm
Brandweer Amsterdam-Amstelland beschikt over 198 vrijwillige- en 459 beroepsbrandweermensen. Binnen en buiten de organisatie wordt continu gezocht naar verbetering. In het volgende overzicht staan enkele stappen die daarin al zijn gezet.
Opening proeftuinkazerne
Conform de Transitieovereenkomst is in 2019 de proeftuinkazerne Victor geopend. Op de kazerne is ruimte voor experimenten met alternatieve brandweerwerkzaamheden en roostering. Een eerste proefrooster is geëvalueerd. Een tweede proef met een 16-uursrooster is gestart.
Uitruk op Maat
Om de verminderde beschikbaarheid van vrijwilligers op te vangen zijn er op de kazernes Aalsmeer en Uithoorn proeven gedraaid met kleinere bezettingen op de tankautospuiten (Uitruk op Maat). Naar aanleiding van de resultaten is besloten deze werkvorm op alle vrijwillige kazernes te implementeren.8
Dagbezettingen, ROP en slimme pagers
Brandweer Amsterdam-Amstelland ondersteunt de paraatheid van de vrijwillige kazernes met dagdienstbezettingen op kazernes Aalsmeer, Diemen en Uithoorn. Naast beroepsmedewerkers en vrijwilligers wordt voor deze dagdiensten ook geput uit een repressieve ondersteuningspoule (ROP) van gekwalificeerde stafmedewerkers. De inzet van slimme pagers stelt de brandweer in staat de beschikbaarheid van vrijwilligers real time monitoren. Dit maakt o.a. mogelijk dat, bij onvoldoende bezetting, een opvolgende eenheid al direct gealarmeerd wordt.
Interregionale operationele grenzen
Brandweer Amsterdam-Amstelland heeft met alle aangrenzende regio’s convenanten waarin is afgesproken dat regiogrenzen geen belemmering meer vormen bij het bieden van (spoedeisende) hulp aan de burger. De interregionale samenwerking laat vanzelfsprekend het gezag, zoals vastgelegd in de Wet veiligheidsregio’s, onveranderd. Ook de afspraken over (landelijke) bijstand bij grootschalige incidenten blijven intact.
Springen
In navolging van de flexibiliseringsmaatregelen in het Dekkingsplan 2018-2021 wordt er op een aantal beroepskazernes ‘gesprongen’. Dit betekent dat één bezetting uit kan rukken met verschillende soorten brandweervoertuigen.9
Versterking samenwerking veiligheidsdomein
De hulpdiensten gaan nauwer samenwerken. Er is een Quick Response Team opgericht voor ondersteunende brandweerzorg bij incidenten met grof- en extreem geweld. Bij de ontwikkeling van een veiligheidscentrum op IJburg onderzoekt de brandweer mogelijkheden voor samenwerking met de Reddingsbrigade, ambulance en Stadsdeel Oost. Daarnaast is de brandweerzorg in het Westelijk Havengebied van Amsterdam versterkt met de publiek-private Gezamenlijke Brandweer Amsterdam (GBA). De brandweer deelt locaties met Ambulance Amsterdam en onderzoekt verdere samenwerking.
Strategisch Huisvestingsplan
In het Strategisch Huisvestingsplan anticipeert de brandweer op langjarig beheer en modernisering van de kazernes, maar ook op noodzakelijke ontwikkeling in de spreiding van brandweerlocaties door stedelijke uitbreiding. Ook de toekomstbestendigheid van de kazernes Victor en Zebra spelen een rol bij toekomstige strategische keuzes, alsook de financiële armslag om in vastgoed te kunnen blijven investeren.
Preventie
Brandweer Amsterdam-Amstelland werkt met de Veiligheidsketen waarin preventie, preparatie en repressie circulair verbonden zijn. Het project Brandveilig Leven organiseert diverse (wijk)preventieprojecten en voor preventieve brandweeradviezen is een Risicomatrix ontwikkelt. De brandweer is deelnemer in het Amsterdamse Plan- en Besluitvormingsproces Ruimtelijke Maatregelen (Plaberum).
Taakdifferentiatie
De brandweer moet tussen beroeps- en vrijwillige krachten een scherper arbeidsrechtelijk onderscheid aanbrengen.10 Zonder taakdifferentiatie in takenpakket en (gepiketteerde) opkomstverplichting vervalt het onderscheid tussen deze twee werkvormen. In de toekomst kan dit de organisatie van de vrijwillige bezettingen veranderen.
Landelijke Meldkamer Samenwerking
In de Landelijke Meldkamer Samenwerking (LMS) is een proces van standaardisatie in gang gezet. Dit verbetert de interregionale samenwerking en fall back bij (zeer zeldzame) uitval van een meldkamer. Lokaal maatwerk, de informatiepositie van de brandweer en de mogelijkheid voor regionale innovaties zijn aandachtspunten in dit traject.
1.2 Externe ontwikkelingen
Brandweer Amsterdam-Amstelland streeft naar een nauwe verbondenheid met de maatschappij die zij dient. De maatschappij verandert en daarmee ook de eventuele hulpvraag van inwoners en bezoekers van de regio. In het Regionaal Risicoprofiel van Veiligheidsregio Amsterdam-Amstelland wordt elke vier jaar een overzicht gegeven van de regionale geografie, demografie, risico’s in de regio en de aanwezige kwetsbare objecten. De volgende paragrafen geven een kort overzicht.
1.2.1 Geografie
Veiligheidsregio Amsterdam-Amstelland wordt gevormd door de gemeenten Aalsmeer, Amsterdam, Amstelveen, Diemen, Ouder-Amstel en Uithoorn. De regio is met een oppervlak van 355 km2 compact. Maar er is een dichte en complexe infrastructuur van spoorwegen, autowegen, tunnels, luchtverkeer en dataverbindingen. In 2022 komt gemeente Weesp bij de regio en gaat op in de gemeente Amsterdam.
1.2.2 Risico’s in de regio
Het Regionaal Risicoprofiel van Veiligheidsregio Amsterdam-Amstelland beschrijft mogelijke grootschalige rampen en crises waarmee de regio te maken kan krijgen. Daarnaast zijn er trends in de samenleving die mogelijk nieuwe risico’s met zich meebrengen.
Rampen en crises
De kans op een terroristische aanslag is in de regio aanzienlijk.11 Een dergelijk incident vereist een grote slagkracht van de nood- en hulpdiensten. Verder kan er sprake zijn van een calamiteit bij een grootschalig evenement zoals Pride, SAIL en Koningsdag. Vanwege de aanwezige industrie zijn de nood- en hulpdiensten ook voorbereid op industriële ongevallen en rampen.
Trends in de samenleving
Trends in de samenleving veranderen het aantal en type incidenten. In de energietransitie stapt de samenleving over op hernieuwbare energiebronnen en voor de circulaire economie is het gebruik van duurzame (bouw)materialen vereist. Dit heeft impact in de hele veiligheidsketen en kan een brandweerinzet complexer en langduriger te maken. De brandweer onderzoekt mogelijke preventieve veiligheidseisen en innoveert de repressie om de impact op de paraatheid en restdekking op te vangen.
Maatregelen ter regulering van verkeersdruk en reizigersstromen hebben invloed op de brandweerinzet. Voorbeelden zijn verkeers-en snelheidsbeperkende maatregelen in de binnensteden en de introductie van hoogfrequent spoor, de uitbreiding van het metro- en sneltramnetwerken, de aanleg van tunnels en verdiepingen in snelwegen en de ingebruikname van nieuwe transportroutes (water).
De samenleving vertrouwt in toenemende mate op ICT-systemen. Verstoringen in deze netwerken hebben in toenemende mate ge volgen voor de samenleving en leveren extra risico’s op. Dit geldt ook voor de hulpdiensten zelf, met kans op verstoringen in communicatie- en alarmeringssystemen.
Steeds meer mensen willen in de randstad wonen, werken en recreëren. De gemeenten anticiperen hierop met uitbreiding van bebouwd areaal en het integreren van meerdere soorten activiteiten in een gebouw (parkeren, wonen, winkels, entertainment). De Omgevingswet maakt het simpeler om gebouwen te laten wisselen van gebruiksbestemming en staat het toe te bouwen in grotere brandcompartimenten. Tegelijkertijd vraagt de openbare ruimte meer grootschalig onderhoud. Een voorbeeld hiervan is de aanpak van de Amsterdamse kademuren en bruggen. Dit alles heeft gevolgen voor de bereikbaarheid en de brandweerinzet.
6. Vrijwilligheid bij de brandweer in Nederland – Een onderzoek naar het werven en behouden van brandweervrijwilligers. Brandweeracademie, 2021.
7. Per 1 januari 2022 maakt kazerne Weesp onderdeel uit van Brandweer Amsterdam-Amstelland.
8. Regionale Bestuursvergadering van 14 oktober 2019.
9. De uitkomsten en eventuele aanbevelingen van het onderzoek naar het springen in de duikorganisatie worden in een separaat (bestuurlijk) traject behandeld.
10. Rapport Rechtspositie Vrijwilligers. Pels Rijcken, 2018. Notitie Oplossingen. Verburg, 2019.
11. Dreigingsbeeld Terrorisme Nederland 54. Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding, 14 april 2021.